فتالات ها
شناسایی خطر
فتالات ها چیستند؟
فتالات ها (که دی استرهای اسید فتالیک نیز نامیده می شوند) گروهی از موادشیمیایی آلی بهم مرتبط هستند که معمولا در صنعت پلاستیک سازی بعنوان مواد نرم کننده مورد استفاده قرار می گیرند. مواد نرم کننده (پلاستیسایزر) معمولا به مواد دیگر، بویژه پلی وینیل کلرید (PVC) و پلیمرهای دیگر نظیر لاستیک و استیرن، اضافه می شوند تا آنها را انعطاف پذیر و کشسان (الاستیک) کنند.
پنج فتالاتی که بیشترین کاربرد را در این صنعت دارند عبارتند از دی ـ (۲ـ ایتل هکسیل) فتالات (DEHP)،دی بوتیل فتالات (DBP)، دی ـ ایزونونیل فتالات (DINP)، دی ایزودکیل فتالات (DIDP)و بنزیل بوتیل فتالات (BBP).
از اوایل دهه ۱۹۸۰، نگرانی هایی در مورد تاثیری که فتالات ها بر سلامتی انسان دارند وجود داشته است. فتالات ها می توانند از موادی که به آنها اضافه شده اند شسته (خارج) شوند و مشخص است که تماس محیطی گسترده ای با مواد شیمیایی وجود دارد. محصولات غذایی می توانند با فتالات های حاصل از منابع مختلف آلوده شوند اما نگرانی خاصی در مورد انتقال آنها از بسته بندی غذایی وجود داشته است. فتالات ها می توانند در برخی مواد بسته بندی غذا، من جمله جوهرهای چاپی که بر بسته بندی های غذایی انعطاف پذیر بکار برده می شوند، چسب بکار رفته برای کاغذ، تخته و پلاستیک ها، لایه سلولزی احیا شده (سلوفان)، ورقه های کاغذی ـ فویل آلومینیومی و درزگیرهای بطری ها، وجود داشته باشند. لازم به ذکر است که بسیاری از بسته بندی های غذایی «clingfilm” پی وی سی ( پلاستیک های به صورت رپ دور ماده غذایی می کشند و در منازل نیز استفاده می شوند) دیگر با فتالات ها ساخته نمی شوند اما با استفاده از مواد نرم کننده (پلاستیفایرهای) دیگر تولید می شوند.
وقوع در غذاها
غذا می تواند در خلال فرآوری، جابجایی، حمل و نقل، و از طریق انتقال ازبسته بندی و نیز از ظرف های نگهداری غذا که در خانه استفاه می شوند به فتالات ها آلوده شود. فتالات ها قابل حل در چربی هستند و در بسیاری از محصولات بسیار چرب، نظیر محصولات لبنی، گوشت و ماکیان، تخم مرغ، ماهی، چربی ها و روغن ها، یافت شده اند. سطوح زیاد فتالات ها در برخی نمونه های روغن زیتون یافت شده اند.
فتالات ها در انواع غذاهای دیگر، نظیر غذاهای نوزاد، غذاهای آماده کودک، محصولات نانوایی، شیرینیجات قنادی، پاستا و محصولات غلات، آرد، شکر، مخلوط برگر گیاهی و سبزیجات، نیز یافت شده اند. آنها در آب آشامیدنی و در شیر مادر نیز یافت می شوند. در یک تحقیق در بریتانیا در مورد فتالات های موجود در غذاهای حاصل از منابع حیوانی که در سال ۱۹۹۳ جمع آوری شده بودند، DEHP فراوان ترین فتالاتی بود که در هر نمونه یافت شد.
یک مطالعه رژیم کامل که در بریتانیا بر روی نمونه های جمع آوری شده در خلال سال ۱۹۹۳ انجام شد برآورد کرد که میزان کلی مصرف فتالات برای یک مصرف کننده متوسط یا سطح بالا به ترتیب ۰/۰۱۳ و ۰/۰۲۷ میلی گرم/ کیلوگرم وزن بدن/ روز است. مطالعات بعدی در دانمارک نشان داده اند که این رقم می تواند میزان مصرف خوراکی فتالات را کمتر تخمین بزند، زیرا ارقام بریتانیا بر مبنای غذاهای حاصل از منابع حیوانی بودند و سهم بزرگی که سبزیجات می توانند در جذب فتالات داشته باشند را در نظر نمی گیرند.
تعیین ویژگی های خطر
اثرات بر سلامتی
اکثر داده های مربوط به اثرات فتالات ها بر سلامتی از آزمایشاتی بدست می آیند که موش ها و موش های صحرایی را برای مدت طولانی در معرض سطوح بالای مواد شیمیایی قرار می دهند. اثرات طولانی مدت فتالات ها بر سلامتی شامل تغییراتی در تولید اسپرم، اثرات سوء بر باروری و نقایص تولد، می باشند. همچنین گزارش شده است که باعث آسیب به کلیه و کبد می شوند. فتالات ها می توانند مواد سرطانزای بالقوه و نیز مختل کننده های درون ریز باشند و بدین ترتیب می توانند بر رشد تولیدمثل تاثیر بگذارند.
افرادی که برای مدت های نسبتا کوتاه در معرض سطوح بسیار بالای DEPH قرار می گیرند ممکن است اختلال های روده ای معدی خفیف، سرگیجه و حالت تهوع را تجربه کنند.
هیچ رقم میزان مصرف قابل تحمل روزانه (TDI) گروهی برای فتالات ها وجود ندارد اما TDI هایی برای برخی از فتالات ها تعیین شده اند. برای پنج فتالات پرکاربرد، پنل علمی افزودنی ها، طعم دهنده، فراوری کننده های غذایی و مواد در تماس با غذاها (AFC) سازمان ایمنی غذایی اروپا (EFSA) ارقام TDI را در سال ۲۰۰۵ تعیین کرد. مقدار TDI برای DEPH ، ۰/۰۵ میلی گرم/ کیلوگرم وزن بدن (bw) است؛ برای BBP، mg/kg bw 0/5، برای DBP، mg/kg bw 0/01 و برای DIDP و DINP، mg/kg bw 0/015 است. آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا (EPA) یک دوز مرجع خوراکی (RfD) 0/02 میلی گرم/ کیلوگرم وزن بدن را برای DEPH، mg/kg bw 0/20 در روز برای BBP و mg/kg bw 0/10 در روز برای DBP تعیین کرده است.
معمولا تصور می شود که سطوح هر یک از فتالات هایی که در حال حاضر در غذاها یافت می شوند یک نگرانی قابل توجه برای سلامتی انسان نیستند.
منابع
فتالات ها می توانند بطور طبیعی توسط برخی حیوانات و گیاهان تولید شوند و همچنین در خلال تولید، استفاده و دفع محصولاتی که حاوی آنها هستند، در محیط منتشر می شوند. در نتیجه، مصرف کنندگان از منابع محیطی مختلف، من جمله هوا، آب آشامیدنی و محیط فیزیکی اطراف شان، در معرض این مواد شیمیایی قرار می گیرند. فتالات ها در بسیاری از مواد پلاستیکی، لوازم آرایشی، دستگاه های پزشکی، رنگ ها، لوبریکانت ها (روغن های روانساز)، مواد کف سازی، محصولات پاک کننده، چسب ها، جوهرها، لباس ها، آفت کش ها و اسباب بازی ها یافت می شوند. در نتیجه، مواد حاوی فتالات ها در همه جای محیط خانگی یافت می شوند اما توسط صنعت غذا نیز استفاده می شوند و می توانند در مواد بسته بندی و نیز در تجهیزات تولید نظیر تسمه نقاله ها و شیلنگ های پلاستیکی و لوله ها یافت شوند.
تعدادی از مواد بسته بندی غذا می توانند حاوی فتالات ها باشند، من جمله PVC و پلاستیک های دیگر، جوهرهای چاپ که بر بسته بندی های انعطاف پذیر غذاها بکار برده می شوند، چسب هایی که برای کاغذ و مقوا بکار برده می شوند، لایه سلولزی احیا شده (سلوفان)، لایه های کاغذ ـ فویل آلومینیومی و سرهای درزگیر بطری ها. مشخص شده است که فتالات ها از بسته بندی به غذاها، بویژه محصولات پر چربی و روغن ها، منتقل می شوند و میزان انتقال به غذا از بسته بندی، با افزایش دما بالا می رود.
تحقیقات غذایی مشخص کرده است که گرچه بسته بندی به وجود فتالات ها در محصولات غذایی کمک می کند اما تنها منبع مواد شیمیایی نیست. یک تحقیق در بریتانیا که در سال ۱۹۹۵ منتشر شد مشخص کرد که سطوح اندازه گیری شده ی DEPH و DBP در برخی محصولات بالاتر از حد انتظار بود اگر تمام DEPH و DBP موجود در بسته بندی به غذاهای مورد نظر منتقل شده بود. بعلاوه، سطح فتالات در مرکز محصولات برابر یا بالاتر از میزان آن بر روی سطح غذاها بود یعنی جاییکه محصول با بسته بندی تماس دارد. این نتایج نشان می دهند که منابع محیطی، حداقل تاحدی، به وجود فتالات ها در غذاها کمک می کنند.
پایداری در غذاها
گرچه فتالات ها در محیط بسیار فراوانند، سطوح آنها پایین است زیرا فتالات ها معمولا وقتی در معرض تجزیه زیستی و فوتوشیمیایی قرار می گیرند برای مدت طولانی دوام نمی آورند.
DEHP به شکل گازی اش توسط مواد شیمیایی دیگر در عرض یک الی دو روز در اتمسفر تجزیه می شود و مواد جامد توسط مکانیسم های طبیعی مختلف در عرض ۲ تا ۳ هفته زدوده می شوند. این ماده شیمیایی در خاک های سطحی توسط میکروارگانیسم ها (موجودات زنده ریز) به اجزاء بی ضرر تجزیه می شوند اما میزان (سرعت) تجزیه به دما بستگی دارد و در دماهای پایین تر کُندتر است. البته، DEHP در خاک عمیق یا در کف دریاچه ها و رودخانه ها بیشتر دوام می آورد زیرا تجزیه ناهوازی بسیار آرام تر است تا تجزیه هوازی. این آلاینده در گیاهان و ماهی ها یافت می شوند اما زیست انباشتگی محدود است و حیوانات که در سطوح بالاتر زنجیره غذایی قرار دارند می توانند این ماده شیمیایی را تجزیه کنند پس سطوح آن در بافت پایین است.
DBP در هوا حدود ۱/۵ روز و در محیط های آبی به مدت ۲ الی ۲۰ روز دوام می آورد. همانند DEHP، تجزیه هوازی کارامدتر از تجزیه ناهوازی است.
گزینه های کنترل
گروه های مبارزه الودگی غذایی، آگاهی مصرف کنندگان از اثرات احتمالی پلاستیک های PVC نرم و سایر مواد حاوی فتالات ها بر سلامتی، را ارتقا داده اند. در اتحادیه اروپا، ممنوعیت هایی بر استفاده از فتالات ها در برخی اسباب بازی ها و لوازم آرایشی وجود داشته است. اقداماتی که برای کاهش سطوح فتالات ها در محیط و در غذاها طراحی شده اند برای رسیدگی به این مسائل نگران کننده معرفی شده اند.
فرآوری
کاهش سطوح فتالات ها در محیط فرآوری غذا و در بسته بندی غذا می تواند تاثیر مستقیمی بر سطح فتالات ها در محصولات غذایی داشته باشد. هرجا که ممکن است، قطعات تجهیزات PVC نرم حاوی فتالات ها، نظیر شیلنگ ها، می توانند با قطعات غیرپلاستیکی، مواد نرم دیگری که حاوی مواد نرم کننده نیستند، یا با پلاستیک های حاوی مواد نرم کننده غیرسمّی، تعویض شوند.
تولیدکنندگان چسب ها و جوهرهایی فاقد فتالات ساخته اند تا سطوح آن را در بسته بندی های غذا کاهش دهند. مواد پلاستیکی بسته بندی غذا که فاقد PVC هستند نیز بعنوان جایگزینی برای بسته بندی های قدیمی تر “clingfilm” معرفی شده اند. محصولاتی که نسبت به آلودگی فتالات آسیب پذیرند، بویژه غذاهای چرب، می توانند در موادی بسته بندی شوند که حاوی فتالات نیستند.
استفاده محصول
نصیحت به مصرف کنندگان در مورد استفاده ایمن از ظرف های پلاستیکی و بسته بندی های غذایی در خانه توسط تعدادی از سازمان های ایمنی غذا منتشر شده است، من جمله آژانس های استانداردهاای غذایی UK.
قانون
اتحادیه اروپا اکنون قانونی دارد که استفاده از فتالات ها در ظرف های پلاستیکی غذا را محدود می کند و هر جا که استفاده از آن مجاز است، انتقال این مواد شیمیایی به غذاها را با تعیین حدود انتقال ویژه (SML) محدود می کند. قانون ۲۰۰۷/۱۹/EC اتحادیه اروپا در ۳۰ مارس ۲۰۰۷ اتخاذ شد و تولید، یا وارد کردن محصولاتی که با این قانون مطابقت ندارند از ۱ ژوئن ۲۰۰۸ ممنوع شد.
مقررات آمریکا به فتالات هایی می پردازد که از موادی که با غذا تماس دارند بصورت افزودنی های غیر مستقیم به مواد غذایی منتقل می شوند. در ایالات متحده آمریکا، افزودنی های غیرمستقیم غذا افزودنی هایی تعریف می شوند «که در مقادیر جزئی، بخاطر بسته بندی، ذخیره سازی و سایر جابجایی های غذا به بخشی از غذا تبدیل می شوند». تولیدکنندگان بسته بندی غذا مسئولند به آژانس دارو و غذای آمریکا (FDA) ثابت کنند که موادی که با غذا تماس دارند ایمن و بی خطر هستند.
ترجمه شده توسط admin
از کتاب The Food Safety Hazard Guidebook
By Richard Lawley, Laurie Curtis & Judy Davis
Richard Lawley, Laurie Curtis & Judy Davis,2008©
